Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı (IAEA) Başkanı Rafael Mariano Grossi, İran’ın IAEA ile iş birliği yapmasının bir tercih değil, uluslararası hukuktan doğan bir yükümlülük olduğunu belirtti. Grossi, İran’ın Nükleer Silahların Yayılmasının Önlenmesi Anlaşması’na (NPT) taraf olduğunu hatırlatarak, Tahran’ın ajansla ilişkilerinde keyfi davranamayacağını vurguladı.
“İran’ın nükleer iş birliği bir lütuf değil, sorumluluktur”
Fransız basınına konuşan IAEA Başkanı Grossi, İsrail’in geçtiğimiz haftalarda İran’ın nükleer tesislerine yönelik düzenlediği saldırılar ve sonrasındaki gelişmelere ilişkin açıklamalarda bulundu. Diplomatik çözümlerin önemine dikkat çeken Grossi, uluslararası hukuka göre nükleer tesislere yapılan saldırıların açıkça yasaklandığını belirtti.
Grossi, “İran’ın bizimle iş birliği yapması bir lütuf ya da siyasi jest değildir. İran, Nükleer Silahların Yayılmasının Önlenmesi Anlaşması’na taraf olduğu sürece bu iş birliği bir hukuki zorunluluktur. Bu yükümlülükten kaçamazlar” dedi.
İran’ın nükleer programı son yıllarda hem Batı’nın hem de bölgesel güçlerin yakından izlediği bir konu olmaya devam ediyor. Özellikle İsrail’in İran’a yönelik zaman zaman gerçekleştirdiği saldırılar, bölgedeki gerilimi artırıyor. Son saldırıda hedef alınan tesislerde ciddi hasar meydana geldiği iddia edilirken, İran’ın nükleer faaliyetlerini yeniden başlatıp başlatmayacağı merak konusu oldu.
Grossi: “Nükleer tesislere saldırı, uluslararası hukuka aykırı”
Grossi, nükleer enerjiye ilişkin uluslararası normların korunmasının önemine vurgu yaparken, İsrail’in saldırılarını da eleştirdi. “Nükleer tesisler sivildir. Bu tesislere yapılan her türlü saldırı, ister konvansiyonel ister siber yollarla yapılsın, uluslararası hukukun ihlalidir” diyen Grossi, nükleer enerji altyapısına zarar verilmesinin küresel güvenlik açısından ciddi sonuçlar doğurabileceğini ifade etti.
IAEA Başkanı ayrıca, İran’ın saldırı sonrası nasıl bir yol izleyeceğinin net olmadığını belirtti. “İran kaldığı yerden devam mı edecek, yoksa nükleer faaliyetlerini azaltacak mı, bunu zaman gösterecek. Ancak biz her ihtimale karşı hazır olmalıyız. Ajans olarak tesisleri denetlemeye, şeffaflığı sağlamaya ve barışçıl kullanımı izlemeye devam edeceğiz” şeklinde konuştu.
İran, nükleer programının barışçıl amaçlarla yürütüldüğünü savunsa da Batılı ülkeler bu açıklamalara temkinli yaklaşıyor. Özellikle zenginleştirilmiş uranyum miktarındaki artış ve denetçilere zaman zaman tanınmayan erişim hakları, uluslararası endişeyi artırıyor.
Geçmiş yıllarda İran ile yapılan 2015 tarihli nükleer anlaşma (JCPOA), ABD’nin Donald Trump döneminde anlaşmadan çekilmesiyle sekteye uğramıştı. Sonrasında yapılan diplomatik görüşmeler ise istenen sonuçları verememiş, taraflar yeniden karşılıklı sert açıklamalar yapmaya başlamıştı.
Rafael Grossi’nin son açıklamaları, hem İran’a hem de saldırıyı düzenleyen İsrail’e yönelik dolaylı bir uyarı niteliği taşıyor. Ajans, nükleer tesislerin korunması ve tarafların anlaşmalara uygun davranması konusunda bir kez daha uluslararası hukuka vurgu yaparak, bölgede tansiyonun düşürülmesini hedefliyor.